Drinken
Eten
Bacalhau
Merken
Blog, Portugal trivia
10 weetjes over de gila – Portugese pompoen
okt
Gila klinkt als iemand die op zoek is naar scheermesjes of misschien zijn nineties snorbrommer een koosnaampje heeft gegeven. Hier in Nederland verwacht je in ieder geval niet direct dat dat het om iets eetbaars gaat. Verrassing! De gila is een pompoen die buiten Portugal vooral bekend lijkt te zijn als jam. Toch kan er met deze pompoen nog veel meer. Om te vieren dat het nu toch echt herfst is, vonden we het tijd om tien weetjes over deze Portugese pompoen op een rijtje te zetten.
Vijgenbladpompoen
What’s in a name? De Portugese gila kennen we in Nederland onder de naam vijgenbladpompoen. In Engeland is deze pompoen bekend onder maar liefst zeven (!) verschillende namen en ook over de rest van de wereld zijn er minstens 18 (!) verschillende namen te vinden. In Frankrijk noemen ze hem bijvoorbeeld boule de Siam of courge de Siam. De naam melon de malibar komt ook voor. In Ecuador noemen ze hem Zambo en in Azie moet je op zoek naar een haaienvin meloen. Is de naam chila bijven hangen? Die rekenen we ook goed, want zo wordt de naam in Portugal en Brazilie soms ook geschreven.
Groen met een printje
Als je pompoen zegt dan denk je aan oranje in alle kleuren die je ooit hebt gezien. Als je een echte beelddenker bent (net als Linda) dan denk je aan knaloranje met een zwart gezichtje. Of toch op zijn minst aan zo’n mooie oranje Assepoester pompoen waar je een lekkere herfstsoep van kunt maken. Dat beeld kun je snel loslaten. De gila is altijd incognito en heeft met zijn groene kleur en witte strepen nog het meest weg van een watermeloen. Net als bij de watermeloen kunnen de kleuren groen variëren van heel licht tot donkergroen.
Dikke komkommer
De Latijnse naam is Cucurbita ficifolia. De gila behoort wetenschappelijk tot de familie van de komkommers. Je zou denken dat dat meteen de groene kleur verklaart, maar dat is niet zo. Alle pompoensoorten behoren tot de familie van komkommers, dus ook de oranje bollen waar veel mensen nu hun huis of voordeur mee versieren. De gila is gewoon een bijzondere klimplant die, wanneer hij niet wordt onderhouden, wel 15 meter hoog kan groeien. De vruchten kunnen tot wel zes kilo wegen en hebben, net als de gewone komkommer, wit vruchtvlees.
Het best bewaarde geheim
De gila komt oorspronkelijk van het Amerikaans continent. Het grappige is dat niemand weet uit welk land de gila precies komt. Op basis van taal en de naam “chilacayohtli” wordt algemeen gedacht dat de gila oorspronkelijk afkomstig is uit Mexico. De oudste overblijfselen van de gila zijn echter afkomstig uit Peru. Daar zit een slordige 4700 kilometer tussen. Dat is bijna twee keer zo ver als van Nederland naar Portugal!
Portugese pompoen
In de 16e en 17e eeuw vond de gila zijn weg naar Europa. Ontdekkingsreizigers namen de pompoen mee terug vanuit Amerika en introduceerden hem in het zuiden van Europa. Vooral in Portugal, Frankrijk en India werd hij goed ontvangen. Van daar uit vond deze “Portugese pompoen” de weg naar andere delen van de wereld. Zo verzamelde hij ook zijn vele namen.
Zoetigheid
Doce de gila is (voor ons) de meest bekende etenswaar die met de pompoen wordt gemaakt. Zonder de abóbora gila maak je ook geen heerlijke bolo real do Alentejo. Portugal is niet het enige land waar jam gemaakt wordt met de abóbora gila. In Spanje maken ze er cabello d’àngel mee. De naam verklapt de structuur. De jam lijkt door de wijze waarop hij gemaakt wordt op engelenhaar en wordt gebruikt als vulling voor taarten, snoep en andere zoetigheden. In Mexico worden de zaden ook gebruikt voor het maken van de zoete lekkernij palanquetas.
Hartige hap
Deze watermeloen pompoen wordt niet alleen gebruikt om zoetigheden mee te maken. De bloemen, bladeren en scheuten van de plant worden in Zuid Amerikaanse landen gegeten als groenten. In Azie worden de pompoenen zelf vermalen tot er strengen ontstaan. Met deze strengen wordt een soep gekookt die heel erg lijkt op haaienvinnensoep. Nu weet je ook meteen waarom de gila daar de haaienvin meloen genoemd wordt.
Mee aan boord
Net zoals bij andere pompoensoorten is ook deze pompoensoort lang houdbaar. Als de vrucht na oogsten droog wordt bewaard is hij enkele jaren (!) houdbaar. Ook de plant zelf, dus de bladeren en de uitlopers, is na oogsten lang houdbaar. En dan is niet alleen fijn voor menselijke consumptie. De vrucht en de plant worden ook verwerkt tot veevoeder. Dit werd eeuwen geleden al gedaan. Zo konden er levende beesten meegenomen worden op lange zeereizen. Dit vergrote de handelsmogelijkheden en zorgde voor een meer gevarieerd dieet aan boord.
Goed bij suikerziekte en PCOS
Wij zijn geen doktoren, maar wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat de gila pompoen een hypoglycemisch effect heeft. Met andere woorden; Mensen met suikerziekte hebben baat bij het eten van de gila omdat het helpt de bloedsuikerspiegel te reguleren. Ook wanneer je PCOS hebt kan het eten van deze pompoen goed zijn voor je. Van nature is hij rijk aan D-Chiro-Inositol, of DCI, wat een positief effect kan hebben op het lichaam bij deze aandoening.
Gila monster
Het gila monster is een giftige hagedissensoort. Behalve de naam en de tekening op zijn schubben heeft het monster geen enkele overeenkomst met de abóbora gila.
Weetje nummer 11
We weten zeker dat je nooit had gedacht dat we tien weetjes over deze bijzondere pompoensoort op een rijtje konden zetten voor je. Om heel eerlijk te zijn wisten we zelf niet eens dat er zo veel te vertellen was over deze pompoen. We hebben in ieder geval heel veel lol gehad met het verzamelen van alle informatie én… We hadden natuurlijk ook meteen een goede reden om de keuken in te duiken met doce de gila. Binnenkort dus een recept! Helaas is het ons nog niet gelukt om hier in Nederland vijgenbladpompoenen te vinden. Mocht jij weten waar we ze kunnen vinden, laat het even weten. We willen namelijk weetje nummer 11 ook graag uittesten. De abóbora gila gaat vies smaken als hij in aanraking komt met metaal. Dat MOETEN we natuurlijk uitproberen en eigenlijk hebben we geen geduld daarmee te wachten tot we zelf weer in Portugal zijn.
Heb jij al eens doce de gila of iets anders lekkers met vijgenbladpompoen geproefd? Wat vond je er van?
Ik heb wel abóbora gila voor je als je het wilt hebben. Ik heb het op onze volkstuin gehad en jam van gemaakt. Nu wij zelf geen volkstuin meer hebben maar onze zoon wel, hebben we gezaaid en staat nu in z’n tuin.
Ik hoor het wel.
Heel graag! Echt zó superlief dit <3
Hmm, ergens komt het me toch bekend voor maar zou niet weten waar van.. denk niet dat ik het ooit geproefd heb dus
Misschien toch in de war met watermeloen?
Ik kende alleen de knaloranje pompoenen voor Halloween. Weer wat geleerd!
Je kunt slimmer naar bed dan je er uit bent gekomen 😀
He wat goed dat deze pompoen bij PCOS kan ondersteunen. Dat zou wel meer bekend mogen worden dan. Het uiterlijk doet me denken aan een meloen.
De kinderen riepen heel verlekkerd “Oh, watermeloen. Daar heb ik zo’n zin in!” toen ze de gila’s die we kregen in de keuken zagen staan. Je bent dus zeker niet de enige 🙂
haha ja het eerste waar ik aan denk bij het woordje pompoen is inderdaad de mooie uitgeholde oranje variant. Ik heb nog nooit van deze gehoord. Knap dat jullie zoveel feitjes hebben kunnen verzamelen over 1 pompoen. Maar dat alle pompoenen tot de “komkommer” familie behoren is voor mij een verrassing. Leuk blog om te lezen. Ben benieuwd naar je recept 🙂
Inmiddels hebben we een aantal gila’s gekregen. Ik weet van gekkigheid niet wat ik eerst moet maken, maar ik denk dat het haaienvinmeloensoep (<- leuk voor galgje) gaat worden!
Wat leuk ik had nog nooit van deze pompoen gehoord! Hij ziet er wel heerlijk uit.
Dat is hij ook, zeker in de taart! Het recept daarvoor kun je ook op ons blog vinden.
Ik ken alleen de oranje pompoen, daar maakt de buurvrouw altijd soep van.
ik ken alleen ook de oranje maar wel leuk om weer eens wat bij te leren op deze manier
Wij waren ook verbaasd dat er zo veel informatie te vinden was over deze pompoen.
Ik had er nog nooit van gehoord, alleen inderdaad de bekende oranje pompoen. Ben wel benieuwd hoe deze smaakt maar of ik zoiets zelf zou maken….
Als je geen zin hebt om zelf te maken kun je bij ons in de shop de doce de gila ook zo bestellen. Wel de lusten, niet de lasten 😉
Hoi , ik heb m in mijn moestuin geteeld dit jaar. Hij groeide harder dan de anderen. Ik weet nog niet wat ik er mee ga maken. Maar bedankt voor de info. Groetjes uit Groningen
Ook in onze buurttuin hebben we vijgenbladpompoen. Ik heb er nog een paar over. En zaad.
Wat maak jij er voor lekkers mee?